جراحی فک که به آن جراحی ارتوگناتیک نیز گفته می‌شود به اصلاح ناهنجاری‌های استخوان فک و همراستا کردن فکها و دندانها برای بهبود عملکرد آنها می‌پردازد؛ انجام این اصلاحات ممکن است زیبایی چهره را نیز بهبود بخشد.
جراحی فک ممکن است یک درمان اصلاحی باشد (در صورتی که مشکلات فک دارید) و در شرایطی انجام شود که تنها با درمان ارتودنسی نمی‌توان مشکل را برطرف نمود.
در بیشتر موارد علاوه بر جراحی فک، درمان ارتودنسی نیز انجام می‌شود.
معمولاً پیش از جراحی و در دوران ریکاوری پس از جراحی، براکت استفاده می‌شود تا زمانی که همراستایی کامل شود.
جراحی فک پس از اتمام رشد فک انجام می‌شود که معمولاً در سن 14 تا 16 سالگی برای دختران و 17 تا 21 ساله که برای پسران می‌باشد.
چرا جراحی فک انجام می شود؟
جراحی فک ممکن است به دلایل زیر انجام شود:
• کمک به جویدن غذا و بهبود عملکرد دندانها
• اصلاح مشکلات مربوط به گفتار یا بلع
• به حداقل رساندن ساییدگی و تخریب دندانها
• اصطلاح بایت و مشکلات بستن فک برای مثال هنگامی که با وجود بسته بودن فکها و به هم رسیدن دندانهای آسیاب، هنوز دندانهای جلویی به هم نرسیده اند ( اوپن بایت)
• اصلاح نامتوازن و نامتقارن بودن صورت مانند کوچک بودن چانة، جلو زدگی چانه، اوربایت و کراس بایت
• بهبود توانایی لب‌ها برای بستن کامل دهان
• بر طرف شدن درد ناشی از اختلالات مفصل گیجگاهی فکی و سایر مشکلات مربوط به فک
• ترمیم جراحات صورت یا نواقص مادرزادی
• بر طرف شدن مشکل وقفه تنفسی در حین خواب
خطرات حوادث احتمالی جراحی فک
جراحی فک به طور کلی عملی مطمئن و بی خطر محسوب می‌شود. با این حال همانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است خطراتی به دنبال داشته باشد. خطرات مربوط به جراحی فک عبارتند از:
• خونریزی
• عفونت
• آسیب دیدن عصب ها
• شکستگی فک
• بازگشت فک به موقعیت پیشین
• مشکلات مربوط به بایت و درد مفصل فک
• نیاز به جراحی مجدد
• نیاز به عصب کشی
• از دست رفتن بخشی از ساختار فک
پس از جراحی ممکن است عوارض زیر تجربه شود :
• درد و تورم
• مشکلاتی در خوردن غذا که ممکن است با مصرف مکمل‌ها یا مشورت با متخصص تغذیه برطرف شود
• مدت کمی طول می‌کشد تا به ظاهر جدید عادت کنید
آماده شدن برای جراحی فک
در بیشتر موارد ارتودنتیست پیش از جراحی، براکت در دهان قرار میدهد. معمولا به مدت 12 تا 18 ماه پیش از جراحی براکت استفاده می‌شود تا دندانها همراستا و هم‌سطح شود و برای جراحی آماده شوید. ارتودنتیست و جراح دهان با یکدیگر کار کرده و برنامه درمانی طراحی می‌کنند. برای این منظور از عکس پرتوی ایکس و تصاویر دیگر و همچنین قالب گیری دهان استفاده می‌شود. گاهی اوقات تفاوت در تماس دندانها با یکدیگر باعث می‌شود پس از جراحی نیاز به تغییر شکل دندان و یا روکش کردن آن داشته باشید.
سی تی اسکن سه بعدی، برنامه ریزی درمانی هدایت شده با کامپیوتر و لنگر موقتی ارتودنسی ممکن است برای کمک به حرکت دندانها و کاهش مدت زمان درمان استفاده شود. گاهی اوقات این تلاش‌ها ممکن است به طور کلی نیاز به جراحی فک را مرتفع سازد.
گاهی اوقات برنامه ریزی مجازی جراحی برای هدایت جراح برای دستیابی به بهترین موقعیت قطعات فک در این عمل کمک می‌کند.
پیش از عمل جراحی فک
جراحی فک توسط جراح دهان و فک و صورت انجام می‌شود. جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی صورت گرفته و در بیمارستان انجام می‌شود. ممکن است دو تا چهار روز در بیمارستان بستری بمانید.
در حین عمل جراحی
معمولاً جراحی از داخل دهان انجام می‌شود. بنابراین هیچ گونه جای زخم و برش در صورت وجود نخواهد داشت. با این حال گاهی اوقات ممکن است لازم باشد برش‌های کوچکی در خارج از دهان ایجاد شود.
در جراحی فک باید استخوان‌های فک برش خورده و از هم جدا شوند و در موقعیت مطلوب قرار بگیرند. پس از این که حرکت فک تمام شده و استخوان‌ها در جای مناسب قرار گرفتند، صفحات استخوانی کوچک (پلیت)، پیچ، سیم و حلقه کشی ممکن است برای محکم کردن استخوان‌ها در جایگاه جدید استفاده شود. این پیچ‌ها کوچک‌تر از اندازه یک نگین براکت هستند و به مرور زمان با استخوان فک جوش می‌خورند.
در برخی موارد ممکن است استخوان به فک اضافه شود. این استخوان پیوندی ممکن است از ناحیه ران، پاها و یا دنده برداشته شود و با پیچ و پلیت به آن محکم شود. در برخی موارد نیز ممکن است استخوان تغییر شکل داده شود.
جراحی فک ممکن است در فک بالا، فک پایین، چانه و یا ترکیبی از این موارد انجام شود.
جراحی فک بالا یا استئوتومی ماگزیلاری
جراحی در فک بالا ممکن است برای اصلاح مشکلات زیر انجام شود:
• عقب ماندگی یا جلو زدگی قابل توجه فک بالا
• کراس بایت
• نمایان شدن بیش از حد دندانها و یا بالعکس
• اوپن بایت
• کمبود رشد صورت در میانه صورت
جراح استخوان بالای دندانها را برش میدهد به طوری که تمامی فک بالا از جمله سقف دهان و دندانهای بالایی را می‌توان به صورت یکپارچه حرکت داد. فک و دندانهای بالا جلوتر کشیده می‌شود تا در موقعیت بهتری نسبت به فک پایین قرار بگیرد.
برنامه ریزی مقدار حرکت و جهت آن ممکن است به کمک کامپیوتر انجام شود تا مشخص شود آیا کار دیگری مانند درمان ارتودنسی برای اصلاح مشکلات باقیمانده لازم است یا خیر.
اوپن بایت زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان اضافی بالای دندان آسیاب بزرگ رشد می‌کند و باعث زاویه دار شدن دندانها و شیب آنها به سمت بیرون می‌شود. برای اصلاح این وضعیت جراح بخشی از استخوان اضافی را برداشته و یا شکل دهی می‌کند.
پس از این که فکها همراستا شدند با کمک پیچ و پلیت استخوان در موقعیت جدید تثبیت می‌شود.
جراحی فک پایین یا استئوتومی ماندیبولار
این عمل جراحی برای اصلاح مشکلات زیر انجام می‌شود:
• عقب ماندگی فک پایین
• جلو زدگی فک پایین
جراح برشی در پشت دندان آسیاب بزرگ ایجاد کرده و استخوان فک را به درازا به صورت یکپارچه حرکت میدهد. فک به موقعیت مطلوب و (جلو یا عقب) کشیده می‌شود و سپس با استفاده از پیچ و پلیت محکم شود.
جراحی چانه
در جراحی چانه کوچک بودن چانه اصلاح می‌شود. کوچکی چانه اغلب با عقب ماندگی شدید فک پایین همراه است. معمولاً جراح برای اصلاح، فک را تغییر داده و در همان عمل جراحی فک، چانه را تغییر ساختار میدهد. یک تکه از استخوان چانه در جلوی فک پایین بریده می‌شود و به جلو حرکت داده می‌شود و در نهایت با پیچ و پلیت در جای جدید تثبیت می‌شود.
پس از جراحی فک
دستورالعملی برای مراقبت‌های پس از جراحی به شما داده می‌شود در آن موارد زیر اشاره شده است:
• چه چیزهایی می‌توانید بخورید
• بهداشت دهان را چگونه رعایت کنید
• از استعمال دخانیات پرهیز کنید
• از انجام فعالیت‌های شدید پرهیز کنید
• داروهایی برای کنترل درد برایتان تجویز می‌شود
• به شما گفته می‌شود چه زمانی می‌توانیم به دانشگاه یا سر کار باز کنید (معمولاً ظرف یک تا سه هفته می‌توانید برگردید)
• بهبودی اولیه از جراحی فک معمولاً حدود 6 هفته طول می‌کشد اما التیام کامل 12 هفته زمان می‌برد.
• پس از بهبودی اولیه، ارتودنتیست همراستایی دندانها با براکت را تمام می‌کند. تمامی فرایند ارتودنسی از جمله جراحی و براکت ممکن است چند سال طول بکشد. به محض در آوردن براکت باید از نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر برای حفظ دندانها در موقعیت جدید استفاده کنید.
نتایج درمان جراحی فک
اصطلاح ناهمراستایی فکها و دندانها با جراحی فک به نتایج زیر منجر می‌شود:
• ایجاد تعادل و توازن در صورت
• بهبود عملکرد دندانها
• فواید حاصل از بهبود گفتار، تنفس، جویدن و بلع
• بهبود مشکلات گفتاری
• زیبایی چهره
• بهبود اعتماد به نفس